Fütürizm, 20. yüzyılın ilk dönemlerinde ortaya çıkan bir akım olarak gelecekçilik anlamına gelmektedir. Fütürist yaklaşımda geçmişin estetik ve geleneklerini reddederek modernliği savunmak yer alır. Bu yaklaşım fütürizm mimari akımını da doğururken, bu akımda mimaride klasikten çıkılarak dinamik ve modern bir yapı elde edilmesi üzerinde durulmaktadır.
Klasik anlayış yakın geçmişte ve çok daha öncesinde geleneksel çizgiler ile motiflerin kullanıldığı mimari eserler veya barok tarzı ya da gotik tarz eserler gibi mimari eserler ortaya çıkarmıştır. Ancak 20. yüzyılın ilk dönemlerinde yani 1900'lerin başlarında ilk olarak bir İtalyan şair olan Flippo Tommaso Marinetti tarafından fütürizm kavramı kullanılmıştır. Latincede futur ve İngilizcede future olarak bilinen gelecek kelimesinin bir akıma dönüşmesi ile ortaya da gelecekçilik kavramı çıkmıştır. Bu kavram ile özellikle döneminde İtalya'da resim ve edebiyat aşırı derecede etkilenirken, yapısal anlamda da fütürizm mimari ortaya çıkmayı başarmıştır.
Fütürizm Mimari Özellikleri Nelerdir?
Fütürizm kavramı mantıksal olarak klasiğin ve gelenekçiliğin dışında modernizmi savunan yeni bir yaklaşım getirirken, bu etki mimaride de görülür bir hale gelmiştir. Kıvrımlı hatlar ila oluşan tüm yapılarda keskin ve sınırları belirli çizgiler yerine sınırsızlık ön plana çıkmıştır. Bu durum hareketi de ortaya çıkarırken, bir süreklilik sağlamaya çalışmıştır ve modern dünyaya geçişte mimarinin önemli bir etki ile değişim yaşamasına yardımcı olmuştur.
Fütürist mimari tarzında özellikle protest bir sanat yapısı yer alır. Bilindiği üzere protest yapı özgün ve her şeyin dışına çıkarak yenilikçilik oluşturan bir yapıdır. Tüm sanat akımlarında olduğu gibi fütürizm mimari sırasında da gelecek göz önünde tutularak psikoloji, teknoloji ve sosyoloji etkileri bir araya getirilmiş ve güçlü bir disiplin elde edilmiştir. Çünkü fütürizm mimari multidisipliner bir etki ile mimariye sanatı, teknoloji ve sosyolojik bakış açısını da katarak modern yapılar ortaya çıkarır.
Fütürizm mimarı için ele alınabilecek en temel özelliklerden birisi modern bir şehir yaşamını yeniden oluşturması ve dünyaya bir değişiklik kazandırmasıdır. Teknoloji somut bir şekilde bu mimaride yer alırken, tasarımda sanat, sosyoloji ve insan hayal gücü bir araya gelerek genellikle kare ya da dikdörtgen gibi şekillere sahip olan yalın eski dönem çizgilerinden benzersiz hatlara ve geometrilere ulaşılmıştır. Hatta fütürist mimari akım ile ilgili aşağıdaki birçok özellikten de bahsedilebilir.
* Fütürizm mimari öncelikli olarak doğadan ve dünyanın döngüsünden esinlenerek yapılaşmasını sağlar.
* Klasik alışılagelmiş yalın ve düz çizgilerden uzaklaşarak yapılarda değişim ortaya koyar.
* Amaç her zaman yeni bir şekil ve tarz ortaya koymak olmak ile birlikte akım teknolojiyi tabanına alır ve dinamizmi ortaya çıkarmaya çalışır.
* Yapılarda sadece taş işçiliği ya da betonarme kısımlar değil metal bileşenler veya camlar gibi birçok ayrıntı kullanılır.
* Bilinen tüm hatlar ziyadesinde yapılarda oval ve geleceği simgeleyen farklı açılar görülür.
* Fonksiyonel bir şekilde birçok farklı ekipman kullanımına özen gösterilir.
* Yapı fütürizm mimari etkisi ile her zaman sıra dışı bir görsellik ortaya koyar.
* Tüm mimarideki ana faktörlerden birisi de sürekliliği ön plana çıkarmasıdır.
* Yoğun bir şekilde kubbe kullanımı ile karşılaşılır.
* Klasik mimarideki kullanışlı özelliklere göre tamamen bir karşıt yapı yer alır.
* Tabanında bilim olan bu mimari akımda her zaman doğal malzemeler daha fazla yer alır.
* Yapıların sanatsal bir niteliğe sahip olması da her zaman önemsenir.
Fütürizm Mimari Örnekleri Nelerdir?
Dünya yaklaşık 100 yıl gibi bir süredir bu mimari akım ile tanışmış olmak ile birlikte akımın ortaya çıkardığı yeni tasarımlar sayesinde de birçok noktada değişimler yaşamıştır. Bu protest ve modern mimari akım birçok dünya ülkesinde keskin hatlı yapılar yerine sonsuz kıvrımlı yapılar ortaya koymuştur. Bir anda sanki bilim kurgu filmlerinden çıkmış gibi yapılar ile karşılaşılırken, dünyada fütürizm mimarı ile inşa edilmiş birçok mimari yapı örneği verilebilir.
İlk örneklerden biri olarak kardeş ülkemiz Azerbaycan'da eğri hatları ve akıcı bir görselliği ile organik bir form ortaya koyan Heydar Aliyev Center örnek gösterilebilir. Diğer bir önemli örnek ise teknolojinin üst düzeyde kullanıldığı ve çok yeni bir form ortaya koyan Makao sınırlarındaki Morpheus Otel göz önünde tutulabilir. Yine farklı bir örnek olarak ABD sınırlarında Kaliforniya'da yer alan Apple Park fütüristik mimari ile inşa edilmiş bir yapıdır.
İngiltere'de Londra sınırlarında Renzo Piano tarafından tasarımı gerçekleştirilen cam ve metalin birleşimi ile inşa edilmiş yüksek bir fütüristik yapı olan The Shard yapısı incelenebilir. Başka bir örnek olarak İspanya'da metal yüzeyleri ile fütüristik bir şekilde tasarlanmış olan ve çok çekici bir yapı ortaya koyan Guggenheim Müzesi göz önünde tutulabilir. Ayrıca Dubai'de mimar Tom Wright tarafından tasarımı gerçekleştirilen Burj Al Arab çok önemli örneklerden birisidir.
Türkiye'de Fütürizm Mimari
Ülkemizde mimari akım açısından halen Osmanlı'dan bu yana gelen geleneksel yapılaşmayı, Avrupa'dan ülkemize modern bir şekilde geçiş gerçekleştirmiş mimari çizgileri ve hala Anadolu'daki ilk kökenlerin sürdürdüğü ve yaşattığı mimari ölçekleri kullanmaya devam ettiğimiz bilinmektedir. Modern şehirleşme yapılarında daha çok işlevsellik ve insanların aradığı yerleşim konforu gibi ayrıntılar göz önünde tutulurken, birçok şehirde çok özenerek inşa edilmiş ve fütürizm mimari örneği ortaya koyabilecek yapılar ile karşılaşma ihtimali gayet düşüktür.
Fütüristik mimari akım ile Türkiye'de inşaatı gerçekleştirilen yapıları incelemek gerekirse, çok nadir şekilde tarz yapılar ile karşılaşma ihtimali bulunmaktadır. Örnek olarak İstanbul'da bu tarz örnekleri görme ihtimaliniz bulunabilecek bir şehir olduğu için bir araştırma yaptığınızda dahi fütürizm nadir karşılaşılacak bir akımdır. Keza en önemli noktalardan birisi bu mimari hakkında kullanılan malzemeden yapılan çalışmaya kadar birçok ayrıntıda yüksek bir maliyet ile karşılaşılması Türkiye'de pek fazla görülmemesini de sağlamaktadır.
Ülkemizde yakın tarihte fütürizm mimari göz önünde tutularak inşaatı gerçekleştirilen baz yapılardan bahsetmek mümkündür. Örnek olarak yine İstanbul'da inşaatı yeni tamamlanmış olan Çamlıca Kulesi veya Atatürk Kültür Merkezi için fütürizm akımından etkilenildiği ve farklılık oluşturulmaya çalışıldığı ifade edilmiştir. Modern bir yapı ile inşa edildiği ifade edilen bu eserlerde kısmen fütüristik bir tarz yer alır gibi olsa da tam olarak dünyadaki diğer örnekler ile yaklaşmış ve benzer bir sonuç yerine daha değişen bir sanatsal mimari ortaya koyulmuştur.
Bu ve benzeri mimari yazıları için blog sayfamızı inceleyebilirsiniz. Aklınızdaki mimari yapıya ilişkin binlerce çeşit ürünü e-katalog da bulabilirsiniz.